Zeynep Zeren, Marmara Üniversitesi, Diş Hekimliği Fakültesi, Diş Hekimliği Bölümü
Muzaffer Zeren, Kocaeli Üniversitesi, Mühendislik Fakültesi Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü

ÖZET
3D yazıcılar ile eklemeli imalat yöntemlerindeki gelişmelerle birlikte ile günümüzde çeşitli malzeme türleriyle imalat yapılabilmesi mümkün hale gelmiştir. Diş hekimliği eğitiminde uygulamalarda 3D ile imalat, verimlilik, esneklik ve yenilikçi fırsatları da beraberinde getirmiştir. Eklemeli imalat; tasarım programlarında oluşturulan dataların 3D yazıcı sistemleri tarafından anlaşılır halde okunarak uygun malzemelerin katmanlar halinde, üst üste yığılarak istenen nesnelerin üretilmesini ifade etmektedir. 3D yazıcılar ile farklı teknolojiler içeren imalatlar yapılabilmektedir. Geleneksel yöntemlerle hazırlanması zor olabilecek diş protezi modellerin, eklemeli imalat ile hazırlanması, zaman kazancı başta olmak üzere bazı fırsatlar sunmaktadır. Son zamanlarda, 3D baskı, diş hekimliği eğitimi için klinik senaryoları simüle etmeye hizmet eden anatomik modeller üretmek için de başarıyla kullanılmaktadır. 3D eklemeli imalat, diş hekimliği öğrencilerin ve araştırma görevlilerinin çene-yüz ameliyatları pratiği için, protezlerin hassas ve hızlı bir şekilde çoğaltılabilmesine olanak sağlamaktadır. 3D eklemeli imalatın sağladığı fırsatlar ile diş hekimliği öğrencilerinin, diş morfolojisi hakkında kapsamlı bilgiye sahip olmalarını ve yeterli el becerilerini geliştirmelerine yardımcı olabilemktedir.  Çalışma kapsamında, 3D CAD modeli kullanılarak eklemeli eriyik yığma modelleme FDM (Fused Deposition Modelling) ile çeşitli diş üretimleri yapılmıştır. Çalışma materyali olarak PLA (Polylactic Acid) filamentler seçilmiştir. 

Anahtar kelimeler: 3D CAD, Eklemeli imalat, FDM, Diş hekimliği eğitimi

ABSTRACT
With the developments in additive manufacturing methods with 3D printers, it has become possible to manufacture with various types of materials today. 3D manufacturing has brought efficiency, flexibility and innovative opportunities in dentistry education applications. Additive manufacturing; It refers to the production of desired objects by stacking the appropriate materials in layers, on top of each other, by reading the data created in the design programs in an understandable way by 3D printer systems. With 3D printers, productions with different technologies can be made. The preparation of dental prosthesis models, which can be difficult to prepare with traditional methods, with additive manufacturing offers some opportunities, especially time savings. Recently, 3D printing has also been used successfully to produce anatomical models that serve to simulate clinical scenarios for dental education. 3D additive manufacturing enables the precision and rapid reproduction of prostheses for the practice of maxillofacial surgeries by dentistry students and research assistants. With the opportunities provided by 3D additive manufacturing, it can help dentistry students to have comprehensive knowledge of tooth morphology and to develop sufficient manual skills. Within the scope of the study, molars were produced with additive melt deposition modeling FDM (Fused Deposition Modeling) using a 3D CAD model. PLA (Polylactic Acid) filaments were chosen as the working material.

Key Words: 3D CAD, Additive manufacturing, FDM, Dentistry education

1. 3D FDM EKLEMELİ İMALAT
Üç boyutlu yazıcıları cazip kılan özellik var olan üretim teknolojileriyle yapılması imkânsız ya da makul olmayan bir şeyi elde edebilme imkânıdır. 3D yazıcılar birçok farklı dijital teknolojileri kullanarak üretim yapabilmektedir. Günümüzde en popüler yöntem, deneysel çalışmalarımızda da tercih edilen, FDM katmanlı (eklemeli) imalattır. Katmanlı İmalatta (Additive Manufacturing) kullanılan temel uygulama yöntemleri aşağıda sıralanmıştır:

• Lazer Eritmeli Sistemler (Laser Melting/ Laser Sintering)
• Erimiş Malzeme Modelleme  (Fused Deposition Modelling–FDM)
• Stereolithografi
• Malzeme Jeti (Material Jetting)
• Yapıştırıcı ile Katmanlı İmalat (Binder Jetting)
• Elektron Kaynağı (Electron Beam Melting) [1-3].

Erimiş Malzeme Şekillendirme Yöntemi (Fused Deposition Modelling- FDM), 3 boyutlu bir imalat yöntemidir. Genelde plastik ve polimer malzemelerin kullanıldığı bu yöntemde, malzemeler filamentler halinde eritilip uygulama yapan hareketli bir kafaya iletilir ve katmanlar halinde üst üste yapıştırılarak şekil oluşturulur ve ortam sıcaklığında sertleştirilir. Bu yöntem genellikle hızlı prototipleme ve az sayıda imalat durumlarında tercih edilmektedir [4-8].

2. DİŞ HEKİMLİĞİ UYGULAMALARI İÇİN 3D BASKININ FAYDALARI
Medikal ve diş hekimliği sektörlerinde 3D’ye ilişkin patent tescillerinin makine, otomotiv gibi temel imalat sektörlerinden daha yüksek olduğu Tablo 1’den görülebilmektedir [9].

3D şirketleri, diş hekimliği, otomotiv, kalıpçılık, ambalaj, plastik, makine gibi sektörlerde tarama ve 3D tasarım hizmetlerine odaklanmaktadırlar [9,10]. 

Hızlı prototipleme için 1980’lerden itibaren imalat sektöründe yararlanılan eklemeli imalat,  3D yazıcıların gelişimiyle birlikte, 1990’dan günümüze kadar olan süreçte dişçilik endüstrisinde de kullanımı hızla artmıştır. 3D yazıcıları dijital oral tarayıcılar veya ölçülerle birlikte kullanan diş hekimleri, CNC frezelemeden daha hassas, daha az atık ve daha hızlı dental protezler üretebileceklerini farketmişlerdir.  3D baskı için erken dental uygulamalar, termoform için kalıplar yapmak şeklindeydi. Başlangıçta, 3D baskılı ürünler, önemli işlem sonrası adımlara ihtiyaç duyuyordu ve sınırlı sayıda malzemeyi destekliyordu. Son zamanlara, yeni nesil dijital donanımlar, yazılımlar ve malzemelerin bir kombinasyonu olarak, minimum veya hiç son işlem gerektirmeyen daha iyi malzeme veya kaplamaya sahip ürünlerin doğrudan yazdırılmasını sağlamaktadır. Bu gelişmelerle birlikte, 3D baskı çözümleri dişçilik endüstrisinde aşağıdakileri dental ürünleri üretmek için kullanılmaya başlanmıştır;

• Şeffaf plaklar, sabitleyiciler ve gece koruyucuları dahil olmak üzere  çıkarılabilir oral protezler.
• Kronlar, köprüler, takma diş kaideleri ve implantlar dahil olmak üzere restoratif diş tedavileri,
• Provalar ve cerrahi kılavuzlar dahil olmak üzere cerrahi aletler,
• Ortodontik tedavi veya ağız cerrahisi için teşhis yardımcıları olarak diş modelleri.

Günümüzde dental 3D yazıcılar için uygun maliyetli masaüstü modeller ve endüstriyel yüksek verimli makineler dahil birçok seçenek fırsatı bulunmaktadır. 3D yazıcıların faydalarını en üst düzeye çıkarmak için yazıcının diş üretim kapasitelesini, desteklenen yazıcı malzemelerini ve işleme sonrası gereksinimleri göz önünde bulundurmaları çok önemlidir. 3D yazıcıları operasyonlarına dahil eden diş hekimleri, ortodontistler ve diş laboratuvarları dört önemli avantaj elde edebilmektedir. Bu avantajlar; 

1: Hastaya Özel Üretim
Oral implantların doğru çözüm olabilmesi için hastaya özel üretim gerekir. 3D baskılı oral implantlar hastaya göre daha özelleştirilebilir olduklarından, yüksek ölçüsel doğruluktadır ve kapsamlı düzeltme ve cilalama gerektirmeden hasta çenesine daha iyi oturur.

2: Basitleştirilmiş Üretim Süreçleri
Diş hekimliği, üretim süreçlerini ve iş akışlarını basitleştirmek için uzun süredir dijital üretim teknolojilerini benimsemişlerdir. Ağız içi tarayıcılarla ilgili erken gelişmeler, diş hekimlerinin dakikalar içinde ağızdan ölçü almalarını ve bir diş laboratuvarına göndermelerini sağlamaktadır. Günümüzün 3D yazıcıları termoform uygulamalarını ortadan kaldırmaya başlamıştır. 3D yazıcılar termoform uygulamasını ve ürün düzeltme işlemini ortadan kaldırarak veya azaltarak; zamandan, işçilikten ve malzemeden tasarruf sağlamaktadır.

3: Ofis İçi Yazdırma 
Günümüzde 3D yazıcıların uygun fiyatları ve daha kompakt boyutları ile birçok diş kliniği için erişilebilir bir seçenek haline gelmiştir. 3D yazıcılar sayesinde diş hekimleri, iş akışı üzerinde daha iyi kontrol sağlayabilir ve ürün geri dönüş süresini en aza indirebilir. Klinikte oral implantlar oluşturmak, klinik  ve ulaşım maliyetlerinden tasarruf sağlarken aynı zamanda belirli implantlar için aynı gün hastaya hizmet olanağı tanıyabilir. 

4: Bir Makine, Birden Fazla Ürün 
Eklemeli imalat teknolojisindeki gelişmeler, yalnızca yazıcı boyutunu, yeteneklerini ve satın alınabilirliğini değil, aynı zamanda bir dizi yazdırılabilir malzemeyi de geliştirmiştir. Bugün piyasada bulunan birçok diş malzemesi, reçinesi, özel diş uygulamaları için geliştirilmiştir. Önde gelen 3D yazdırılabilir malzemeler, biyouyumluluğu korurken geleneksel muadillerinden de daha sağlamdır. 3D baskının yazılım, donanım ve desteklenen malzemelerinin çok yönlülüğü, diş hekimleri için tek bir yazıcıdan çeşitli diş modellerinin oluşturmasına olanak tanır. 

3D yazıcılar, daha geniş bir malzeme yelpazesiyle geleneksel yöntemlerden daha hızlı, daha hassas çözümler sunabilmektedir. Günümüzdeki 3D baskı teknolojisindeki yenilikler, diş hekimliğinde kapsamlı işlem adımlarına ihtiyaç duymadan ürünlerin doğrudan basılmasını sağlayarak ürünlerin laboratuvardaki teknisyenden klinikteki diş hekimine geri dönüş süresini kısaltmaktadır. Simülasyona dayalı öğrenme yöntemi, diş hekimliğindeki mevcut müfredat eğitimine önemli katkılar sunabilir. Son zamanlarda, 3D baskı, diş hekimliği eğitimi için klinik senaryoları simüle etmeye hizmet eden anatomik modeller üretmek için başarıyla kullanılmaktadır. 3D eklemeli imalat, diş hekimliği öğrencilerin ve pratisyenlerin çene-yüz ameliyatları pratiği için, orofasiyal anatominin hassas ve hızlı bir şekilde çoğaltılabilmesine olanak sağlamaktadır. 3D eklemeli imalatın sağladığı fırsatlar ile; diş hekimliği öğrencilerinin, diş morfolojisi hakkında kapsamlı bilgiye sahip olmalarını ve yeterli el becerilerini geliştirmelerine yardımcı olmaktadır [11]. Şekil 1’de dental endüstrideki bazı 3D diş baskı örnekleri verilmiştir [12,13].

Bilindiği gibi COVID-19 salgını, sadece günlük hayatımızı değil, okullarda eğitim-öğretim sistemini de alt üst etmiş, önemli kısıtlamalar getirmiştir. Geleneksel eğitimde; diş hekimliği öğrencileri, klinik öncesi eğitimleri için hastalardan çekilen dişler üzerinde uygulamalar yapmaktadırlar. Ancak dünya genelindeki pandemi süreci, öğrencilerin bu dişleri hastanelerinden veya özel sağlık kuruluşlarından temin etmelerini çok zorlaştırmış, zaman zamanda imkansız hale getirmiştir. Ayrıca çekilen dişlerin eğitim kurumları dışından, özel kliniklerden vb. yerlerden temin edilmesinden kaynaklı etik sorumluluklar da olabilmektedir. Öğrenciler geleneksel diş hekimliği eğitimi başlangıcında sabun malzemeleri işleyerek, diş anaotomisini anlamaya çalışmaktadırlar. Tüm bu zorluklar dikkate alındığında; 3D eklemeli (katmanlı) yazıcılar diş hekimliği öğrencilerine yenilikçi fırsatlar sunabileceği anlaşılmaktadır.  

2.2. Eklemeli imalatın genel aşamaları
Eklemeli imalat süreci, eklemeli imalat makinesinin talimatlarını üreten bir dijital veri akışına ve ardından hammaddeleri nihai parçalara dönüştüren fiziksel bir iş akışına sahiptir. Süreç genellikle 2 boyutlu bir obje tasarımı veya 3D fiziksel bir objenin tersine mühendislikle 3D taranması ile başlar. Bu datalar çeşitli tasarım yazılımları ile dijital bir modele dönüştürülür. Ardından data kontrol edilir, arkasından dilimleme ve destek yapısı oluşturma işlemleri yapılır [4-8].

2.3. 3D Baskı İçin Örnek Alınan Diş Tipi
İnsan azı dişlerinin çoğunluğu genellikle üç köklü olarak tanımlanır. Ancak çeşitli çalışmalarda ve vaka raporlarında farklı morfolojiler de belgelenmiştir. Çok nadir ve daha az araştırılmış bir anatomik anomali, üst birinci azı dişlerinde dört radiküler yapının ortaya çıkmasıdır. Dört köklü azı dişlerinin radiküler sınıflandırmalarının şematik görseli şekil 4’de verilmiştir. Dört köklü azı dişleri radiküler şekil ve kök ayrılma derecesine göre Tip I’den Tip III’e kadar sınıflandırılmış olup [14,15], bu çalışmada Tip II azı dişi modeli tercih edilmiştir (Şekil 4A). Günümüzde diş hekimliğinde ayrıca dijital 3D diş çalışmaları da yapılmaktadır (Şekil 4B).

2.4.Dijital Model Oluşturma
Dijital datanın üretilmesi, eklemeli imalat sürecindeki ilk adımdır. Tüm eklemeli imalat parçaları, dış geometriyi tam olarak tanımlayan bir datadan başlamalıdır. Bu katı modelleme yazılımının kullanımı ile mümkün olabilmektedir. Ancak ilk adımda ortaya konulan model bir 3 boyutlu katı data veya yüzey gösterimi olmalıdır [4-8]. Çalışmada RhinoCeros ve Ultimaker 4.1 programları kullanılarak ile yapılan diş tasarımı, katmanların oluşumu ve simülasyonu Şekil 5’de verilmiştir.

2.5. STL Dosyalarının Dönüştürülmesi
Geleneksel imalat aşamalarından farklılık gösteren 3D eklemeli imalat sürecinde önemli bir aşama, bir CAD datasının bir STL (stereolitografi) dosyasına dönüştürülmesidir. STL, bir nesnenin yüzeylerini tanımlamak için çokgenleri kullanır. Bir STL dosyası oluşturulduktan sonra, dosya bir dilimleme programına alınır. Bu program STL dosyasını alır ve G koduna dönüştürür. G kod, sayısal bir kontrol programlama dilidir. Bilgisayar destekli imalatta g-kodları yönlendirmek için kullanılır [17-22].

2.6. Baskı aşaması
3D baskı makineleri genellikle birçok küçük ve karmaşık parçadan oluşur, bu nedenle parametre seçimi ve kalibrasyon, doğru basılmış parça elde etmek için kritik öneme sahiptir. Bu aşamada, baskı malzemesi (filament) yazıcıya aktarılır. Bu çalışmada PLA tipi plastik filament baskı malzemeleri ve AnyCubiki3 Mega 3D tipi eklemeli yazıcı kullanılmıştır [17-22].

3. MATERYAL VE YÖNTEM
Bu çalışmada; literatürde yer alan görsellerden yola çıkılarak diş tasarımları yapılmış olup, RhinoCeros ve Ultimaker 4.1 programları kullanılarak, AnyCubik I3 Mega 3D yazıcıda eklemeli imalatları gerçekleşmiştir. Çalışmada Kocaeli Üniversitesi Mimarlık ve Tasarım Fakültesi, Mimarlık Bölümü 3D yazıcı imkanları kullanılmıştır. Bu çalışmada eriyik yığma modelleme Malzeme Şekillendirme (Fused Deposition Modelling-FDM) Yöntemi tercih dilerek 3D eklemeli/katmalı imalat yapılmıştır [17-22].

3.1. Malzeme seçimi 
Çalışma için kullanılan malzeme olarak 1.75 mm çapında PLA (Polylactic acid) seçilmiştir. Polilaktik asit, tekrarlayan birimi laktik asit olan bir polimerdir. Laktik asit, insan vücudunda bulunan organik bir bileşiktir, kas, kan ve vücudun çeşitli organlarında bulunmaktadır. Polilaktikasit ise alifatik polyesterler ailesinin bir üyesidir. Polilaktik asitlerin bu tekrarlayan birimleri, insan vücudunda da laktik asit fermantasyonu ile ortaya çıkan monomerlerdir. Mısır, şeker kamışı ve buğday gibi bitkisel kaynaklar kullanılarak üretilen polilaktik asit, biyopolimer ve de biyobozunur malzemelerdir. Polilaktik asit polimeri, laktik asit monomerlerinin polimerizasyonu sağlanarak elde edilmektedir ve bu polimerizasyona dayalı üretim bakımından sentetik bir polimerdir. Ana zincirin barındırdığı elementlere bakılarak yapılan sınıflandırmaya göre ise organik bir polimerdir. Polilaktik asit, doğal (katkısız) haliyle şeffaftır. Literatürde, polilaktik asitler için yarı kristal veya amorf yapılı olan termoplastik ve alifatik polimerler olduğu yer almaktadır [23-27]. Polimerizasyon sırasında meydana gelen kimyasal değişikliklerin yanı sıra laktik asit ve laktit monomerlerinin kalitesi, elde edilen poli(laktik asit)-PLA ürünlerinin özelliklerinin belirlenmesinde çok önemli parametrelerdir. 

3.2. Model oluşturulması ve imalat parametrelerinin belirlenmesi
PLA filament malzemesinin erimesi için 200ºC ergime sıcaklığında, erimiş filamentin üst üste katmanlar oluşturabilmesi için 60ºC yazıcı tabla sıcaklığında, 400 µm yazıcı nozül çapı ile çalışılmıştır. PLA tipi filamentler ile yazıcıda basım için literatürde önerildiği parametrelere uygun olarak [28,29] çalışmada 60 ºC yazıcı tabla sıcaklığında ve 189-213°C sıcaklık aralığında eritme yapılmıştır. Katmanlı diş imalatının yapıldığı AnyCubik I3 Mega 3 boyutlu yazıcı Şekil 6’da verilmiştir.

Deneysel çalışmalarda kullanılan 3D yazcının ısıtma ve nozül bölgesinin temsili görseli, metal nozül ve nozül kesit iç görüntüsü Şekil 7’de verilmiştir.

RhinoCeros ve Ultimaker 4.1 programları kullanılarak ile basılan farklı köklere sahip diş modelleri Şekil 8’de verilmiştir. Çalışma kapsamında 3D ile basılan1,2,3 ve 4 köklü farklı diş modelleri üretilmiştir. Şekil 8’de paylaşılan görseller üzerinde herhangi bir parlatma, temizleme işlemi yapılmamış olup, 3D yazıcıdan çıktığı gibi bırakılmıştır.

Çalışmada 3D 4 köklü azı dişi dişine, profesyonel bir uygulama olmadan, öğrenci tarafından dolgusu ve kanal açma denemeleri yapılmış olup sonrasında röntgeni çekilmiştir (Resim 9).

3D uygulamasının diş hekimliği eğitimine yönelik olarak çok başlangıç niteliğindeki bu profesyonel olmayan çalışmada, ticari olarak daha yaygın temin edilebilen 1.75mm çaptaki PLA tipi filament malzemesi ve mevcut 0.4 mm çapındaki nozül kullanılmıştır. İleriki çalışmalarda 0.1 mm veya daha küçük çaplı nozül ile daha fazla deneysel çalışma gerçekleştirilmesi, çıktı ürünün yüzeyine sonradan bir parlatma işleminin de yapılması durumunda; 3D diş numunesi yüzeyi kalitesinin, gerçek diş yüzeyi kalitesine yaklaşma potansiyelinin olduğu anlaşılmıştır. 

4. SONUÇLAR VE ÖNERİLER
Bu çalışmada, diş hekimliği eğitiminde katmanlı imalat tekniğinin kullanılabilirliği ve mevcut uygulamalar araştırılmıştır. Literatürde yer alan çeşitli diş modelleri esas alınarak, RhinoCeros ve Ultimaker 4.1 programları yardımıyla, AnyCubik i3 Mega 3D tipi katmanlı yazıcıda gerçek diş ölçülerine yakın, ayrıca farklı büyütmelerde dişlerin basım denemeleri yapılmıştır Çalışmada kullanımı tercih edilen, geridönüşebilir, çevreci bir malzeme olarak bilinen PLA tipi filamentin; uygulama sırasında kokusuz ve dumansız olduğu gözlemlenmiş olup, üniversitelerin laboratuvar şartlarında da kullanılabileceği, bu nedenlerle üniversitelerde eğitim amaçlı uygulamalar veya klinik uygulamalarını için uygun bir sarf malzemesi olduğu anlaşılmıştır. Katmanlı imalatta kullanılan ve filament olarak anılan malzemelerdeki gelişmeler ve buna bağlı nihai ürünlerin kalitesindeki iyileştirmeler, diş hekimliğinde ve eğitim kurumlarında 3D baskı sistemlerinin kullanılabilirliğini de artırmaktadır. 

Diş hekimliğinde, 3D yazıcılar ve ağız içi tarayıcılar gibi diğer araçlar, diş hekimlerinin uygulamalarını daha verimli hale getiren ve hasta tedavi sonuçlarını iyileştiren dijital iş akışlarını benimsemesine olanak tanımaktadır. Geleneksel olarak, diş hekimliğindeki klinik uygulamaları karmaşık ve zorlu süreçleri içermekte oluşu, zaman zaman verimlilik eksikliği, son işlemde dikkat dağınıklığı vb olumsuzluklar mümkün olabilmektedir. Geleneksel süreç, diş hekimlerinin veya laboratuvar teknisyenlerinin aktif olarak uzun çalışma süreleri harcamasını ve uzmanlık bilgisi gerektiren manuel bir süreçtir. Ortodontik uygulamalar söz konusu olduğunda, herkese uyan tek bir çözüm yoktur ve genellikle aynı diş üzerinde birden fazla uygulama tekrarı gerektirir. 3D baskı ise, implant tasarımlarını hızlı bir şekilde oluşturmayı mümkün kılarak diş hekimliğinde mükemmel bir çözüm sunabilmektedir. 3D baskının sunduğu fırsatlarla; fiziksel ölçü alma ve bunları tekrar tekrar laboratuvara gönderme gibi uzun süreçlere gerek kalmayabilir. 3D katmanlı üretim, diş kliniklerinde özellikle az sayıda ve kişiye özel protez üretimi yapılacak olan modelleri için ve tasarım çalışmaları için ekonomik bir tercih olabilecektir. 

Hali hazırdaki geleneksel diş hekimliği eğitiminin başlangıcında öğrenciler sabun malzemelerini işleyerek, diş anatomisini anlamaya çalışmaktadırlar. 3D katmanlı imalat teknolojisinin; diş hekimliği fakültelerinde eğitim-öğretim gören öğrencilerin ilk yıllarında, diş yapılarını daha iyi anlamalarında, cerrahi uygulamalara başlamadan önce, fantom laboratuvarları çalışmalarına ek tecrübe kazanmalarında katkı sağlayabileceği kanaatine varılmıştır. Öğrencilerin zihinsel görüntüler oluşturmasına ve işlevsel anatomi çalışmasında gerekli olanlar gibi karmaşık üç boyutlu dönüşümlerin anlaşılmasına yardımcı olabilir, Özel anatomik durumları görselleştirebildiği gibi özel patolojik durumlar da görselleştirilebilir. Diş ve diş etlerinin 3D modelinin kullanılması, diş hekimliği eğitiminin kalitesinin artırıp, öğrenme süresini kısaltabilecektir. Özellikle pratik eğitim gören tıp, diş hekimliği ve sağlık fakültelerinde öğrencilerin eksikliğini hissettiği bilgi ve uygulama eksikliği 3D modellerden kapatabileceği, diş hekimliği alanında, dental preklinik eğitiminde 3D eklemeli imalat uygulamalarının yapılabileceği değerlendirilmiştir.

TEŞEKKÜR
Yazarlar, katkılarından dolayı Kocaeli Üniversitesi Mimarlık ve Tasarım Fakültesi Mimarlık Bölümü Öğretim Üyesi Doç.Dr.Neşe ÇAKICI ALP’e teşekkür ederler.

KAYNAKÇA
[1] Osama A.,”Recent Trends in Design and Additive Manufacturing. Additive manufacturing: Challenges, trends, andapplications”, Research ArticleA dvances in Mechanical Engineering (2019), Vol. 11(2) 1–27 2019.  DOI: 10.1177/1687814018822880 journals.sagepub.com/home/ade.
[2] Adefemi A., Rasheedat M., Esther T., Akinlabi M., Owolabi G., “Materiali in Tehnologije/materials and technology”, ISSN 1580-2949 mtaec9, 51(5) 709 (2017).
[3]  STM Mühendislik Teknoloji Danışmanlık, Katmanlı İmalat Teknolojileri Raporu, (2016).
[4] Özel, Ş. Zeren M. Çakıcı Alp N. “3 Boyutlu Katmanlı İmalat ve Otomotiv Uygulamaları”. Metal Dünyası (2020) Cilt: 1 Sayı: 320 Sayfa : 70-80, ISSN:1305-3701,(2020).
[5] Özel, Ş. Zeren M. Çakıcı Alp N. “3D Yazıcılar ile Katmanlı İmalat Teknolojisinin Otomotiv Endüstrisine Uygulanması”, Uluslararası 3B Yazıcı Teknolojileri ve Dijital Endüstri Dergisi, 17-31, (2020), 
[6] Zeren M. Çakıcı Alp N. Özel Ş., “Otomotiv Parçalarının Eklemeli Üretiminde 3D CAD Modelinin Uygulanması”, CAD/CAM/CAE Dünyası Dergisi, Sayı: 68, 34-40, (2022). 
[7] Zeren M. Çakıcı Alp N. Özel Ş.,  “Üretimde Paradikma Değişikliği: 3D Eklemeli İmalat” Metal Dünyası Dergisi, Sayı: 354,12-29, (2022).
[8] Özel, Ş. “3D Eklemeli İmalat Teknolojilerinin Otomotiv Endüstrisinde Uygulama Alanlarının İncelenmesi”, Yüksek Lisans Tezi, Kocaeli Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, (2022).
[9] T.C. Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanı Sektörler ve Kamu Yatırımları Genel Müdürlüğü “Üretimde Paradigma Değişikliği Artırımsal Üretim Üç Boyutlu Yazıcılar” İmalat Sanayii Daire Başkanlığı Yayın No: 0007 ISBN NO: 978-605-7519-55, (2019).
[10] Ttgv, “Üretimin Geleceğinde Gelişen Teknolojiler: Katmanlı İmalat Teknolojileri”, https://www.ttgv.org.tr/tur/images/publications/609a329348a78.pdf. (2021).
[11] LuxCereo Inc.,“Four advantages of 3d printing in dentistry”, https://luxcreo.com/four-advantages-of-3d-printing-in-dentistry-lc/
[12] https://dentafab.com/en/digital-temporary-restorations/
[13] 3D Print Digital Dentures, https://sprintray.com/digital-dentistry/dentures/
[14]Australian Dental Association,“Tooth anatomy”, https://www.teeth.org.au/tooth-anatomy. (2023).
[15] Versiani M., “Root and Root Canal Morphology of Four-rooted Maxillary Second Molars: A Micro–Computed Tomography Study”, Journal of Endodontics , Volume 38, Issue 7,  Pages 977-982, (2012).
[16] Pocketdentistry, “Fastest Clinical Dentistry Insight Engine, Root Canal Anatomy”, https://pocketdentistry.com/root-canal-anatomy/    
[17] Denise D., “Additive Manufacturing 3D Printing”, DSP Journal, Issue 10, Pages 1-15, (2015).
[18] Shruti G. S., Sanket N.Y., “Additive Manufacturing in Automobile Industry”,  Internatioan Journal of Research in Aeronautical and Maechanical Engineering, 2321-3051 Vol.7 Issue 4,(2019).
[19] Gupta R., Mathur R., Bhagwat R.,” Additive Manufacturing State of Art”, International Journal of Advance Engineering and Research Development Volume 3, Issue 3, (2016).
[20] Surange V., Gharat P., “3D Printing Process Using Fused Deposition Modelling (FDM)”, International Research Journal of Engineering and Technology (IRJET),Volume:3 Issue:03, (2016).
[21] Osama A., Ahmari, A., Mian S., “Additive manufacturing: Challenges, trends, and applications”, Advances in Mechanical Engineering  Vol. 11(2) Pages 1–27, (2019).
[22] Ichida Y.  “Current Status of 3D Printer Use among Automotive Suppliers: Can 3D Printed-Parts Replace Cast Parts?”,  IFEAMA SPSCP Vol.5, Pages 69-82, (2015).
[23] Elmas B. S. “Üç Boyutlu (3D) Yazıcıda Üretilen Polilaktik Asit (PLA) Numunelerinin Mekanik Özelliklerinin İncelenmesi”, Kocaeli Üniversitesi, Fen bilimleri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi Kocaeli, 702119, (2021).
[24] Garlnabi M. E. M., Mustafa N. S., Omer M. A., “Reviewing Of General Polymer Types, Properties And Application In Medical Field”, International Journal of Science and Research (IJSR), 5(8), 212 – 221, (2016).
[25] Carrasco F. Pagès P. Gámez-Pérez P. Santana O.O. Maspoch M.L. Kinetics of the thermal decomposition of processed poly(lactic acid) Polymer Degradation and Stability Volume 95, Issue 12, December 2010, Pages 2508-2514, (2010).
[26] Garlotta D. “A litarature Review of Poly(lacticacid)”, Journal of Environmental Polymer Degradation, DOI: 10.1023/A:1020200822435, (2001).
[27] Koçak E. D. Üner İ. Poli(Laktik Asit)’in Kullanım Alanları ve Nano Lif Üretimdeki Uygulamaları İstanbul Ticaret Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi Yıl:11 Sayı:22 s.79-88,(2013).
[28] Wenjie L., Jianping Z., Yuming M., JieW.,Jie X., “Fabrication of PLA Filaments and its Printable Performance”, Materials Science and Engineering, 275-280, doi:10.1088/1757,(2017).
[29] Giang K.,”PLA vs. ABS: What’s the Difference”? https://www.3dhubs.com/knowledge-base/pla-vs-abs-whats-difference.