Geriye Dönük Mühendislik; Tersine Mühendislik olarak da anılan bu metot İngilizce Reverse Engineering (RE) kelimesinden gelmektedir. Sözlüklerde de şu şekilde tanımlanmaktadır;
Benzerini üretebilmek için, üretilmiş olanı detaylarına kadar demonte ederek test ve analize tabi tutarak keşfetmek. www.merriam-webster.com
Ortaya çıkmış bir ürünü inceleyip tasarımını oluşturmak. Sonra aynı tasarımla başka ürünler yapmak için kullanılır. Yazılımlarda bir yazılımın bir işi nasıl yaptığını anlamak için kullanılan yöntemlere denir. www.eksisozluk.com
Tersine Mühendislik (Reverse Engineering, RE), bir aygıtın, objenin veya sistemin; yapısının, işlevinin veya çalışmasının, çıkarımcı bir akıl yürütme analiziyle keşfedilmesi işlemidir. Makine veya mekanik alet, elektronik komponent, yazılım programı gibi parçalarına ayrılması ve çalışma prensiplerinin detaylı şekilde analizini içerir. http://tr.wikipedia.org
Bu metodu “Geriye Dönük” olarak tanımlamamızın sebebi; ürünün konsept aşamasından başlayıp mekanik tasarımının nasıl, ne amaçlanarak, hangi üretim yöntemleri ile ve ne şekilde yapıldığını ortaya çıkarmak için geriye dönük olarak incelenmesidir. Reverse Engineering olarak tanımlanan metodun öncelikli amacı, ürününün tasarım ve üretim geçmişini detayları ile ortaya çıkarmaktır. Geriye Dönük Mühendislik metodu mevcut ürünlerin incelenmesinin yanı sıra yeni bir konsept oluşturmada, daha farklı bir yaklaşım ile aynı amaca yönelik daha iyi bir ürünün çıkarılmasında kullanılmaktadır. Mevcut ürünlere farklı bakış açıları sağlanması kaliteli, ileri teknoloji içeren, daha efektif ve düşük maliyetli ürünlerin oluşturulmasına yardımcı olan bu yöntem yeni ürün geliştirecek firmaların yol haritalarını çıkarmada hız ve kolaylık sağlamaktadır.
Xerox firmasının ilk fotokopi makinasını çıkarmasını müteakip firmada dolaşan ilk dedikodu, ilk iki ürünün IBM ve Kodak tarafından satın alınması idi. Bu dedikodu mizah içerse dahi üç firma da rakiplerinin ürünlerini detaylı olarak incelemektedirler. Firmalar yeni bir sektöre kolay girmenin yolunu araştırmadan daha çok; rakiplerinin neler yaptıklarını bilerek kendi tasarımlarını geliştirerek ve maliyetlerini düşürmenin yollarını aramaktadırlar. (1)
Geriye Dönük Mühendislik; rakip ürünlerin testi, yeni bir sektöre giren firmanın daha hızlı ürün çıkarabilmesi, mevcut ürünlerin kıyaslanması, karşılaştırılıp güçlü, zayıf ve fark yaratan taraflarının ortaya çıkarılması amacıyla kullanılan mühendislik yaklaşımıdır. Bu yaklaşım birebir aynı ürünü başka bir marka altında çıkarmak olmadıkça kanunen de bir sakınca doğurmamaktadır. Stanford Üniversitesi Hukuk ve Teknoloji Direktörü Jennifer Granick Geriye Dönük Mühendislik çalışmalarının hukuki anlamda yapılan tartışmalara; “Arabanız var ve kaputu açmanıza izin verilmiyor” yorumunu yapmaktadır. Gerek yazılım geliştirmede gerekse yeni ürün tasarımlarında Geriye Dönük Mühendislik çalışmalarında 2 ana konuya dikkat edilmesi gereklidir.
Copyright (telif hakkı) – ürünün görünüş ve şekil koruması
Patent (yöntem-fonksiyon) – Yeni ürünün fonksiyonunda fikir koruması.
Yapılacak olan geriye dönük mühendislik çalışmalarının ürüne değer katması gereklidir. Görünüşünün daha modern hale getirilmesi, fonksiyonunu yeni fikirler içererek geliştirilmesi ile firmaların yeni ürünler ile sektörlerinde daha öne çıkmaları sağlanmaktadır.
Geliştirilecek ürünün veya benzer fonksiyona sahip farklı ürünlerin karşılaştırılmasını yaparak, birbirleri ile kıyaslanarak ürünlerin farklılıklarını ortaya çıkarmak gerekmektedir. Firmaların iş planlarında ortaya koydukları İşletme Fakülteleri’nde SWOT analizi adı altında öğretilen karşılaştırma yöntemini bu ürünlere uygulayarak pazarda fark yaratacak yaratıcı çözümler bulmak çok daha kolay olacaktır. SWOT analizi ürünlerin pozisyonlarını, pazardaki yerlerini, firmanın yeni ürünü ile hedefine ulaşabilmesi için geçmesi gereken aşamaları net olarak ortaya çıkarmaktadır.
S – Strenght= Kuvvetli olduğu taraflar
W – Weekness= Zayıf olduğu taraflar
O – Opportunity= Oluşturduğu fırsatlar
T – Threat= Oluşturduğu Tehditler
Ürünlerin SWOT özelliklerini ortaya çıkaran bir yaklaşım ile projeye başlandığında yapılacak olan geliştirmelerin veya yeniliklerin de neler olduğu ortaya çıkmaktadır. Geriye Dönük Mühendislik (GDM) çalışmalarının proje adımları ve metodu her projeye ayrı yaklaşım gerektirse dahi genel olarak basit bir üst plan ile yapılır. Bu planlamada mevcut ürünler üzerinde Sherlock Holmes tarzında bir yaklaşım ile detayları ortaya çıkarmak ve bunlardan faydalanarak yenilikleri geliştirmek gereklidir. Ürüne değer katacak yaratıcı yaklaşımlar ile fonksiyonelliği daha düşük maliyet ile kısa sürede elde etmek mümkün olacaktır.
ABD deki üniversitelerde “Reverse Engineering” ders olarak verilmektedir. Mühendisliğin bu yaklaşımı metot olarak gösterilmekte ve yeni ürün tasarımlarında kullanılmasının yöntemleri anlatılmaktadır. Yayınlanan makalelerde de GDM uygulamalarının değer mühendisliği ile destekleyerek yeni ürünlerin daha hızlı geliştirilmesinin yöntemleri gösterilmektedir.
Ürünün fonksiyon ve ergonomisinin haritalandırılması,
Ürünü oluşturan alt montaj ve parçaların miktarı – ürün ağacı-(BOM),
Ölçümsel boyutlar,
Min, max ve ortalama malzeme kalınlıkları,
Ağırlıklar,
Malzeme özellikleri,
Renk ve yüzey işlemleri,
İmalat yöntemleri,
Geometrik toleranslar,
Maliyet analizi,
Patent araştırması,
Diğer notlar.
Geriye Dönük Mühendislik çalışması sadece tasarım mühendislerinden değil; imalat, malzeme, operasyon, bakım ve satın alma gibi farklı disiplinlerde uzmanlıkların bir proje yönetiminde gerçekleştirilmesi gereklidir. Üzerinde çalışılan ürünün gerektirdiği uzmanlıklar bir araya getirilerek yenilenmiş veya yeni bir ürün için gerekli ekip alt yapısı oluşturulmalıdır. Yapılacak olan çalışmalara değer katmak, yaratıcı fikirler ile yenileme veya tamamen yeni bir ürün çıkarmak için ekip çalışmasının zorunluluğu ortaya çıkmaktadır.
K.N.Otto ve K.L.Wood tarafından hazırlanan “Techniques in Reverse Engineering and New Product Development” kitabında önerilen metot yaklaşımı Ohio State Üniversitesi Makina Mühendisliği Bölümünde öğrencilere “Geriye Dönük Mühendislik Metodolojisi” olarak gösterilmektedir.
Yapılan çalışmaya değer katkısının yani yaratıcı fikrin uygulanması farklı bakış açılarının ve uzmanlıkların katkısı gereklidir. Bu katkılar endüstriyel ürün tasarımcısı, konstrüktör, tasarım ve imalat mühendisleri, üretim sorumlusu, hatta son kullanıcıya kadar geniş bir yelpazede elde edilebilmektedir. Yukarıdaki şemada da değer katkılarını parametrik ve uyarlanabilir olarak iki farklı metot ile sınıflandırılmıştır. Yeniden tasarım projelerinin hepsi yenilikçi fikir içermeyebilir. Bazen firma veya kullanıcı Geriye Dönük Mühendislik gereksinimi ürünün güncel şartlarda üretilebilmesi için orijinaline sadık kalarak gerçekleştirir. Bu tip uygulamada yukarıdaki şemada üçüncü metot olarak tanımlanmıştır.
Orijinal ürünün üretime yönelik çalışmasına bir örnek havacılık sektöründe uçak bakımı yapan (MRO) firmaların uygulamasını verebiliriz. GDM metodu kullanılarak parçadan hareket ile teknik resimler üretildi. Simülasyon yazılımında kaplamaların her bir kompozit katmanlarının benzeri yapıldı ve bunun sonunda teknisyenler dışarıya yaptırılan işlerden 500,000 dolar tasarruf ettiler. Bu yalnızca üretimin ve MRO’nun birbirlerinin bilgisini kullanarak tamir zamanını aşağıya çekilmesine bir örnektir. Benzer uygulamalar parçaların geometrilerinden yola çıkarak tamir için CNC kodlarının üretilmesinde de kullanılmaktadır.
Farklı bir uygulamada askeri alanda Amerika Birleşik Devletleri ordusunun farklı cihazlarda kullandığı ve performansından memnun kaldığı redüksiyon sisteminin üretici firması yıllar önce kapanmış. Ordunun elinde sistem ile ilgili herhangi bir teknik doküman da bulunmamaktadır. Kullanılan bu redüksiyon sistemini problemsiz olarak yenileme ve yedekleme ihtiyaçları vardı. GDM projesi ile sistemi kopyalayıp acil ihtiyaçlarını giderebildiler. ABD ordusu sahip olduğu 25 ve 50 yıl önce tasarlanmış birçok karmaşık elektro-mekanik sistemleri halen kullanmaktadır. Yenileme maliyetinin yüksek olmasından dolayı; bu sistemler gelecek on yıllar boyunca, düşünülen tasarım hayatlarının çok ötesinde, kullanılmaya devam edilebilirler.
Ülkemiz; otomotiv, savunma, medikal ve diğer sektörlerde sadece üretici konumunda olmaktan çıkmaktadır. Artık ürün tasarımı ve ürün geliştiren bir konuma gelmektedir. Artık yurt dışından ithal ürünler yerine kendi ürünleri ile iç ve dış piyasada yer almaktadır. Bu da ülkemizdeki firmaların küresel rekabette daha yaratıcı olmaya zorlamaktadır. Türk Cumhuriyetleri, Orta Doğu ve Arap ülkelerindeki pazarlar Türkiye’de üretilen ürünleri diğer ülkelerden daha çok tercih etmeye başlamıştır. Yaratıcı fikirler ile donatılmış ürünlere sahip olan firmalarımız bu küresel rekabette çok daha kuvvetli olabilmektedirler. Yaratıcılık, ürün tasarımı ve üretimi zaman ve finansal kaynak gerektirmektedir. Geriye Dönük Mühendislik yaklaşımı bu zamanı en aza indirebilecek bir ekipmandır.
Referanslar: